اشغال در حقوق بین الملل با تأکید بر وقوع آن در دو دهه اخیر : پایان نامه ارشد رشته حقوق

رشته حقوق در میان داوطلبان رشته انسانی از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است. تیم مسترداک پایان نامه ای در مقطع کارشناسی ارشد با موضوع ” اشغال در حقوق بین الملل با تأکید بر وقوع آن در دو دهه اخیر ” برای شما عزیزان فراهم کرده است. همچنین شما می توانید در میان مجموعه کامل از پایان نامه های رشته حقوق که تیم مسترداک گرداوری کرده است ، مناسب ترین پایان نامه را تهیه کنید و از آن به نحو احسن بهره مند شوید. برای راحتی شما دانشجویان گرامی ، پایان نامه ها در قالب ورد بوده و کاملا قابل ویرایش است.

چکیده اشغال در حقوق بین‌الملل با تأکید بر وقوع آن در دو دهه اخیر

به طور کلی عمل اشغال سرزمین یک دولت توسط قوای بیگانه در بسیاری از جنگهای بزرگ رخ داده و شکی نیست که اکثر قریب به اتفاق موارد آن مشروعیت بین المللی نداشته و به عنوان عملی مغایر با حقوق بین‌الملل شناخته شده و ممنوع بوده است . اما با عنایت به این حقیقت که چنین عملی بارها به وقوع پیوسته و ممنوعیت آن نادیده گرفته شده ،

لذا در جهت حفظ حقوق و امنیّت سکنه اراضی اشغالی ، وجود مقرراتی که در طول دوران اشغال ، رعایت آنها توسط قدرت اشغال کننده الزامی باشد ، ضرورت دارد. در مقابل ، سکنه منطقه اشغالی نیز موظف به رعایت مقرراتی هستند که خودداری از انجام آن ممکن است بعضی از اعمال غیر قانونی حاکم اشغالگر را توجیه نماید. به همین دلیل به تدریج قواعد و مقرراتی در این رابطه در سطح بین‌الملل شکل گرفته و لازم‌الرعایه گردیده که مختص زمان اشغال بوده و در این وضعیّت  اجرا می‌شود.

هر کدام از موارد اشغال سرزمینها ، مشمول آثار حقوقی مشترک بوده و در بعضی از انواع آن ، علاوه بر آثار حقوقی مشترک ، اثرات حقوقی خاص خود نیزدارد که بررسی و مقایسه تطبیقی مواردی از آن همراه با تحلیلی حقوقی اهمیت فراوانی دارد .

هدف پژوهنده از تدوین این پایان نامه بررسی پیرامون مواردی است که در حقوق بین‌الملل به عنوان اشغال قلمداد می‌شود ، با عنایت و توجه خاص بر وقوع آن در دو دهه اخیر در سطح بین‌الملل ، همچنین بررسی و تحلیل پیرامون حقوق متقابل شهروندان و دولت اشغالگر و بالعکس ، و در مرحله تفصیلی و عملی آن ، موارد اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی،

اشغال قسمتهایی از ایران در جنگ تحمیلی(به خصوص اشغال خرمشهر)به وسیله نیروهای متجاوز بعث عراق، اشغال کویت توسط عراق ، اشغال یوگسلاوی ، اشغال مجدد افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا و نهایتاً اشغال فعلی عراق  مورد ارزیابی عمیق و تفصیلی قرار خواهد گرفت .

همچنین در این پژوهش ضمن تبیین مقررات و حقوق حاکم بر اشغال ، جامعیت و کفایت قواعد بین المللی موجود ارزیابی و عملکرد قدرتهای اشغالگر و میزان پایبندی آنها به قواعد فعلی مورد بررسی قرار   می گیرد ‌و در حد امکان در بیان نقایص موجود آن تلاش می گردد. در ضمن با عنایت به محدودیت بسیار منابع مستقیم در این زمینه ، تلاش گردیده که پایان نامه مذکور از وضعیّت  کمی و کیفی مطلوبی برخوردار باشد.

مقدمه اشغال در حقوق بین الملل با تأکید بر وقوع آن در دو دهه اخیر

از ابتدای تشکیل جوامع بشری ، در موارد عدیده‌ای دولت‌ها به قصد گسترش و بسط قلمرو حاکمیـّت خود اقدام به شعله‌ور ساختن آتش جنگ نموده‌ و سرزمین‌های یکدیگر را مورد تجاوز قرار داده و ضمن تصرف و اشغال تمامی یا بخشی از اراضی هم‌دیگر ، اقدام به توسعه و گسترش قلمرو خود می‌نمودند . نتیجه فتح در یک جنگ ، اشغال سرزمین مغلوب بوده و  مردم آن سرزمین ناچاراً مطیع اهداف و برنامه‌های دولت غالب می‌گردیدند .

تا اواخر قرن 17 میلادی ،‌اشغال نظامی ، انتقال حکمیـّت را به نفع کشور اشغال‌کننده در بر می‌داشت . به همین دلیل قواعد و مقرراتی که هنگام اشغال نظامی سرزمین بیگانه ، قابلیـّت‌اجرایی داشته باشد ، موجود نبوده و کمبود آن نیز احساس نمی‌شد .

بنابراین در مورد سکنه مناطق اشغالی که پس‌از تصرف به‌طور خودکار ، اتباع دولت فاتح محسوب می‌شدند ، ‌قوانین و مقررات دولت فاتح نیز اجرا  می‌شد .

اما  از  اوایل قرن هیجده میلادی دیدگاههای جدیدی در این خصوص به وجود آمد که بر اساس آن انضمام سرزمین اشغالی به دولت اشغال‌کننده را   از نظر بین‌المللی غیرقابل قبول می‌دانست . این نگرش جدید پایه‌گذار معاهداتی گردید که به تدریج در حال توسعه و تکامل است . این معاهدات شامل قواعد و مقرراتی است که بر سرزمین‌های اشغالی حاکم بوده ، حقوق و تکالیف ساکنین مناطق اشغالی و دول اشغال‌کننده را در بر دارد .

این تحقیق شامل دو بخش کلّی است که در بخش اول آن ابتدا کلیاتی شامل مفهوم اشغال ، شرایط تحقق آن ، انواع و ماهیت آن بیان شده و سپس در فصل دوم ، منابع بین‌المللی موجود و حاکم بر اشغال و عوامل مؤثر بر وضع آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد . در ادامه به بررسی آثار حقوقی ناشی از اشغال نظامی پرداخته خواهد شد .

در بخش دوم ضمن بیان مصادیقی از اشغال نظامی در سطح بین‌المللی ، بر موارد وقوع آن در دو دهه اخیر ، تأکید خواهد شد .

در فصل اول این بخش ، وضعیـّت اشغال در دو جنگ بزرگ جهانی و سپس اشغال ویتنام مورد ارزیابی کلّی قرار گرفته و سپس در فصل دوم ابتدا اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق که تا اوایل دهه نود ادامه داشت ، بررسی گردیده و در ادامه بحران بالکان و اشغال جمهوری‌تازه استقلال یافته بوسنی‌هرزگوین توسط ارتش یوگسلاوی سابق مورد تحلیل قرار می‌گیرد .

سپس جنگ عراق با ایران و اشغال بخش‌هایی از کشورمان مورد ارزیابی قرار گرفته و پس‌از آن وضعیـّت اشغال کویت توسط عراق و اشغال افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا و متحدانش در ناتو و در نهایت وضعیـّت اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا به همراه انگلستان و تعدادی از هم‌پیمانانش مورد تحلیل حقوقی قرار می‌گیرد .

همچنین در هرکدام از مباحث یا مصادیق ذکر شده در این بخش ، زمینه‌ها و علل وقوع جنگ و متعاقب آن اشغال نظامی بیان شده ، اقدامات و مصوبات سازمان ملل متحد و شورای امنیـّت و نیز واکنش جامعه بین‌المللی نسبت به مصادیق فوق موردتحلیل قرار گرفته و در پایان موارد نقض معاهدات بین‌المللی حاکم بر مناطق اشغالی در مصادیق یاد شده از دیدگاه حقوق بین‌الملل ارزیابی می‌گردد .

در ضمن فرصت را مغتنم شمرده از راهنمایی‌های مشفقانه اساتید فرزانه‌ام جناب آقای دکتر عباس تدینی به عنوان استاد راهنمای محترم و آقایان دکتر فرهاد قاسمی و دکتر نادر مردانی به عنوان اساتید مشاور محترم ، در تهیه و تنظیم این تحقیق قدردانی نموده و آرزوی توفیق روزافزون برای این اساتید معزز از درگاه احدیت مسئلت می‌نمایم .

فهرست مطالب

مقدمه

بخش اول  :

بررسی کلی نظام حقوقی اشغال از نظر حقوق بین‌الملل

فصل  اول: مفهوم اشغال ، شرایط تحقق ، انواع و ماهیت آن 4

مبحث  اول  : مفهوم اشغال4

تفاوت اشغال با تهاجم  6

رابطه تجاوز با اشغال  6

مبحث  دوم  : شرایط تحقق اشغال8

مبحث  سوم  : انواع اشغال از دیدگاه حقوق  بین‌الملل 10

گفتار اول :  اشغال با مصلحت (دوستانه) 10

گفتار  دوم :  اشغال نظامی ( خصمانه)12

مبحث چهارم: بیان اجمالی ماهیت اشغال. 14

فصل دوم  :  منابع بین‌المللی  اشغال  و  عوامل مؤثر بر  وضع آن 15

مبحث اول : دیدگاه تاریخی15

مبحث دوم :  منابع موجود 18

گفتاراول  :  منابع فرعی 19

گفتار دوم :  منابع اصلی 19

اولین منبع  _  عهدنامه 1864 ژنو در خصوص حمایت از  مجروحان ، بیماران جنگی و کارکنان بهداری در زمان جنگ20

دومین منبع  _  کنوانسیون مورخ  18اکتبر  1907 لاهه20

سومین منبع  _  پیمان 15  آوریل 1935  واشنگتن در  زمینه حفاظت از  بناهای تاریخیی ، مراکزعلمی ، هنری  و فرهنگی

در  زمان جنگ22 

چهارمین منبع  _  کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی هنگام جنگ ( مصوب  آوریل 1954 )22

پنجمین  منبع  _کنفرانس 1919  صلح  ورسای 24

 ششمین منبع  _  عهد نامه بین‌المللی مورخ  9  دسامبر 1948  مربوط به جلوگیری از کشتار دسته جمعی یا  ژنوسید 25

هفتمین منبع  _  کنوانسیونهای چهارگانه ژنو  مصوب  12  اوت 1949 (مهمترین منابع)28

کنوانسیون  چهارم ژنو راجع به حمایت افراد کشوری ( غیر نظامی ) در زمان جنگ29

باب اول  کنوانسیون چهارم ژنو  «  مقررات عمومی کنوانسیون » 30

باب دوم کنوانسیون چهارم ژنو  « حمایت کلی اهالی در مقابل بعضی اثرات جنگ »33

باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو  «وضع  اشخاص  مورد  حمایت و  معامله  با  آنان » 35

اراضی اشغال شده ( از باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو  )38

ضمانت اجرای کنوانسیونهای چهارگانه 1949 ژنو52

هشتمین منبع  _  پروتکلهای الحاقی مصوب ژوئن 1977  به کنوانسیونهای چهارگانه  ژنو 55

فصل سوم  : آثار حقوقی ناشی از اشغال نظامی65

مبحث اول : حاکمیت دولت و اشغال نظامی65

گفتار  اول : نظریه علمای حقوق در مورد حاکمیت دولتها در زمان اشغال66

گفتار  دوم  : تصمیمات قضائی67

گفتار  سوم : رویه بین المللی کشورها در  زمینه اشغال68

گفتار چهارم  : وضعیت اشغال و حاکمیت دولتها با توجه به قواعد و اسناد بین‌المللی69

مبحث دوم : صلاحیتهای حاکم قانونی و دولت اشغال کننده در  اراضی اشغالی 71

گفتاراول  : صلاحیت قانونگذاری71

گفتاردوم  : صلاحیت قضائی 72

الف ) صلاحیت رسیدگی به جزائم عادی و دعاوی مدنی 72

ب  ) صلاحیت رسیدگی به جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت 75

ج  ) اصول محاکمات لازم الرعایه ( آئین دادرسی ) 77

گفتار  سوم  : صلاحیت اداری78

گفتار  چهارم  : وضعیت جنگهای آزادی بخش در  اراضی اشغالی79

مبحث سوم : آثار حقوقی اشغال بر اموال و سکنه سرزمینهای اشغالی 80

گفتار  اول  : اثر حقوقی اشغال بر اموال80

1- 1-  اموال دولتی ( عمومی )80

2- 1-  اموال غیردولتی ( خصوصی )81

گفتار  دوم  : تأثیر اشغال بر سکنه اراضی اشغالی از نظر حقوق بین‌الملل82

1-2-  حق حیات ، آزادی و حیثیت فردی اتباع کشور اشغال شده  82

2-2- آثار اشغال بر حقوق بیگانگان حاضر در سرزمینهای اشغالی 83

فصل چهارم  :  نگاهی آماری به موارد عمده اشغال نظامی 84

بخش دوم

تحلیلی حقوقی بر مصادیقی از  اشغال نظامی  در سطح بین‌الملل

فصل اول  : بررسی  وضعیت جنگ واشغال در  دو نبرد بزرگ جهانی از دیدگاه  حقوق بین‌الملل….. 90

مبحث اول : جنگ جهانی اول90

مبحث دوم : جنگ جهانی دوم93

مبحث سوم : بررسی ابعاد حقوقی اشغال ویتنام توسط ایالات متحده آمریکا  96

فصل  دوم  : تحلیلی حقوقی بر مصادیقی از اشغال نظامی در دو دهه اخیر 99

مبحث اول : بررسی ابعاد مختلف  اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی 99

گفتار اول : اهمیت استراتژیک افغانستان و علل حمله شوروی و اشغال این کشور99

1- 1-  اهمیت استراتژیک افغانستان99

2-1-‌  علل حمله نظامی شوروی به افغانستان و اشغال این کشور100

گفتار دوم : موضع گیری جامعه بین‌المللی در قبال اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی  101

وضعیت حاکمیت افغانستان در زمان اشغال  102

مبحث دوم : بحران بالکان و اشغال جمهوری‌های تازه استقلال یافته از  دیدگاه حقوق بین‌الملل104

گفتاراول : زمینه‌ها و علل ایجاد بحران در جمهوری‌ دموکراتیک فدرال یوگسلاوی104

گفتار دوم  :  واکنش  جامعه بین‌المللی و عملکرد  سازمان ‌ ملل‌ متحد  در  زمینه اشغال بوسنی‌ هرزگوین .104

مبحث  سوم : بررسی حقوقی تجاوز عراق و اشغال بخش‌هایی از خاک ایران110

گفتار اول : ریشه‌ها و علل تجاوز نظامی عراق به ایران 110

گفتار دوم : عملکرد شورای امنیت سازمان ملل متحد11

گفتار سوم : تحلیلی بر اقدامات جنایت‌آمیز عراق در مناطق اشغالی در طول جنگ با ایران114

مبحث چهارم  : اشغال کویت و اثرات حقوقی آن در سطح بین‌الملل119

گفتار اول :  علل تاریخی و زمینه‌های اشغال کویت توسط عراق 119

گفتار دوم : اصل حاکمیت دولت و اشغال کویت 120

گفتار سوم : ارزیابی عملکرد سازمان ملل و جامعه بین‌المللی کشورها در قبال بحران خلیج فارس122

گفتار چهارم : مصادیقی از نقض معاهدات بین‌المللی در اراضی اشغالی کویت توسط عراق  125

مبحث پنجم : ابعاد حقوقی اشغال افغانستان توسط آمریکا و متحدانش در ناتو از دیدگاه حقوق بین‌الملل128

گفتار اول : حادثه 11 سپتامبر و تأثیر آن در حمله آمریکا و متحدانش در ناتو به افغانستان128

گفتار دوم : اقدامات ناتو و موضع‌گیری شورای امنیت در مورد حمله آمریکا به افغانستان130

گفتار سوم : موارد نقض معاهدات بین‌المللی در زمینه اشغال افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا و متحدانش در ناتو131

مبحث ششم  : اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا و هم‌پیمانانش 135

گفتار اول : دلایل تأثیر گذار در حمله آمریکا و متحدانش به عراق 135

گفتار دوم  : موضع‌گیری شورای امنیت سازمان ملل متحد ، قبل و بعد از اشغال عراق در جنگ دوم خلیج فارس 138

گفتار سوم : مواردی از نقض معاهدات بین‌المللی حاکم بر اشغال نظامی در عراق 140

1‌_3‌_ اشغال عراق و نقض حاکمیت قانونی140

2_‌3 _‌ ایجاد نظم تأمین امنیت در مناطق اشغالی141

3_‌3_‌ ایجاد بازداشتگاههای غیرقانونی در عراق و شکنجه زندانیان در اینگونه بازداشتگاهها141

4_‌3_‌ استفاده از روشهای غیر مجاز در سرکوب قیام‌های مردمی علیه اشغالگران 142

5_‌ 3_‌ تحدید حقوق و آزادی‌های مذهب و دینی142

6_‌3_‌ عدم رعایت اصل حمایت یا اسیر جنگی بودن 142

7-3- حمله به افراد غیرنظامی به  بهانه نظامی بودن 143

فصل سوم:نتیجه‌گیری کلی145

منابع و مأخذ 148